Już ok. dwadzieścia minut przed rozpoczęciem sala zaczęła się zapełniać osobami w większości starszymi. Frekwencja osób młodszych była niska, a młodzieży - bardzo niska. Jednak prawie cała sala była zapełniona.

Wydarzenie zostało otwarte punktualnie przez p. dyr. MGOK-u Katarzynę Waśko, która przywitała zaproszonych gości: p. Zygmunta Jasiewicza Burmistrza Krzyża Wlkp., p. Elżbietę Thomas przewodniczącą Rady Miejskiej w Krzyżu Wlkp., p. Rafała Srokę przedstawiciela Rady Powiatu Czarnkowsko-Trzcianeckiego, przedstawiciela Wydawnictwa Naukowego UMK oraz osobę, która udzielała wywiadu do książki p. Tadeusza Brzezińskiego. Zostali także powitani p. dr Anna Wylegała i p. Tomasz Molenda - nauczyciel historii w Szkole Podstawowej im. Bojowników o Wolność i Demokrację w Krzyżu Wlkp., pasjonat historii Krzyża Wlkp.

Pani dyr. MGOK-u krótko przedstawiła biografię autorki książki. Następnie przedstawiciel wydawnictwa opowiedział o nagrodzie, jaką zdobył tytuł “Przesiedlenia a pamięć”. Była to Nagroda Historyczna “Polityki” 2015 w kategorii debiut oraz Nominacja do Nagrody im. Jana Długosza 2015.

O godz. 17.20 rozpoczęła się właściwa część spotkania autorskiego, tj. wprowadzenie historyczne do tematu w formie prezentacji multimedialnej pt.: ”Zmiany ludnościowe w Krzyżu w latach 1945-1947” zaprezentowane przez p. Tomasza Molendę. Miało ono charakter typowo historyczny oraz statystyczny. W prezentacji była mowa m. in. o operacji wiślańsko-odrzańskiej, wyzwoleniu Krzyża 27 lub 28 stycznia 1945 r., Państwowym Urzędzie Repatriacyjnym w Krzyżu (9.05.1945-17.01.1948), wysiedleniach Niemców oraz osiedlaniu Polaków (Kresowiaków, Centralniaków) na terenie naszego miasta. Konkluzją całego wprowadzenia był fakt, że w latach 1945-1948 przez stację w Krzyżu przewinęło się ok. 510 tys. osób w zorganizowanych transportach.

O godz. 17.30 p. Tomasz Molenda przekazał mikrofon p. dr Annie Wylegale, która pochodzi z Krzyża Wlkp. Ukończyła socjologię w ramach Międzywydziałowych Indywidualnych Studiów Humanistycznych Uniwersytetu Warszawskiego oraz Szkoły Nauk Społecznych Polskiej Akademii Nauk. Jest absolwentką Uniwersytetu im. Iwana Franki we Lwowie oraz adiunktem w Instytucie Filozofii i Socjologii PAN, tłumaczką literatury ukraińskiej, koordynatorką i uczestniczką projektów dokumentacyjnych z zakresu historii mówionej. W latach 2007-2012 była pracownikiem programu “Historia Mówiona” Fundacji Ośrodka KARTA.

P. Anna Wylegała rozpoczęła swoje opowiadanie od wyjaśnienia, skąd wzięła pomysł na książkę. W ramach ostatniego z wymienionych programów, p. Wylegała dostała polecenie nagrania wywiadu z kimś bliskim na dowolny temat. Pierwszą wybraną osobą była babcia autorki. Podczas rozmowy socjolożka pomyślała, że warto byłoby coś zrobić o pochodzeniu obecnych mieszkańców Krzyża, których większość pochodzi z Kresów Wschodnich Rzeczypospolitej. Tak narodziła się idea, a w Krzyżu Wlkp. zostały przeprowadzone 104 wywiady. Dr Anna Wylegała zajęła się także Żółkwią - ukraińskim miastem w obwodzie lwowskim i zauważyła duże podobieństwo pomiędzy tymi dwoma miejscowościami. Jednak spotkanie autorskie w głównej mierze dotyczyło Krzyża Wlkp., ponieważ tym tematem uczestnicy byli najbardziej zainteresowani. Autorka powiedziała też, że jej książka nie była o historii przesiedleń, lecz o stosunku ludzi, którzy tu mieszkają do przeszłości oraz uczuciach i emocjach przesiedleńców. Nie analizowała źródeł w archiwach itp., lecz nagrywała wywiady z ludźmi, ponieważ “gdy się rozmawia z ludźmi, ma się dostęp do innej historii”. Zwróciła także uwagę na istotne tematy, które uważa za najważniejsze w publikacji: pochodzenie mieszkańców Krzyża Wlkp., tworzenie się całkowicie nowej społeczności na terenie naszego miasta oraz to, jakie znaczenie miała dla ludzi, którzy tu przyjechali lub młodszych dawna niemieckość tej miejscowości. Dla Kresowiaków było to normalne, Niemcy i przesiedleńcy żyli obok siebie w zgodzie, ale zdarzały się też konflikty. Kwestią równie ważną, na którą zwróciła uwagę socjolożka, był fakt, że przesiedleńcy mieli poczucie tymczasowości i niepewności, codziennie czekali na jakąś informację o powrocie do domu, na wschód. Zbliżając się do końca swojego wystąpienia, p. dr Anna Wylegała opowiedziała krótko o metodologii prowadzenia badań. Na zakończenie autorka zacytowała kilka wypowiedzi osób młodszych, które odpowiadały na pytania dotyczące niemieckości Krzyża Wlkp. oraz jej znaczenia dla ich życia.

O godz. 17.50 rozpoczęła się część dyskusyjna spotkania autorskiego, podczas której kilka osób zadało pytania, opowiedziało o swoich wrażeniach z przesiedleń. Pojawiły się rozważania na temat historii przesiedleńców oraz podziękowania, m. in. za napisanie książki, a także gratulacje dla autorki. Pojawiło się także kilka negatywnych głosów o wydaniu. Na pytania lub refleksje odpowiadali p. Tomasz Molenda oraz p. dr Anna Wylegała.

Około godziny 18.30 nie było już pytań do autorki, p. dyr. MGOK-u zakończyła spotkanie, a także zaprosiła do kupowania książki. P. dr Anna Wylegała, w podziękowaniu, otrzymała bukiet kwiatów  wręczony przez p. bibliotekarkę z Biblioteki Miejskiej w Krzyżu Wlkp. W czasie spotkania prowadzono sprzedaż książki “Przesiedlenia a pamięć. Studium (nie)pamięci społecznej na przykładzie ukraińskiej Galicji i polskich ziem odzyskanych”, a po nim można było zdobyć autograf p. dr Anny Wylegały.

To spotkanie  bardzo mi się podobało. Zwróciło moją uwagę na historię, temat przesiedleń w Krzyżu Wlkp. oraz losy ludzi podczas II wojny światowej. Było to moje pierwsze spotkanie autorskie i mam nadzieję, że będę miał jeszcze okazję udziału  w  tego typu wydarzeniach.

Mateusz Zawileński